Heb jij je al eens afgevraagd hoe een blinde persoon naar het theater of een museum gaat? Want hoe beleef je cultuur als je niet alles ziet? Wel, met audiodescriptie wordt het visuele hoorbaar. Hoe dat precies zit, kan onze volgende gast, Nina Reviers van de Universiteit Antwerpen vertellen.
Nina Reviers is docent aan de Universiteit Antwerpen, gespecialiseerd in audiovisueel vertalen en mediatoegankelijkheid. Naast haar onderzoeksactiviteiten doceert ze ook de vakken mediatoegankelijkheid, audiovisueel vertalen, Engels en tolken. Oorspronkelijk had ze ook de droom om conferentietolk te worden bij de Europese instellingen, maar toen audiodescriptie op haar pad kwam, koos ze resoluut voor een academische carrière.
Toch verrichte ze ook in de praktijk pionierswerk om audiodescriptie in zo veel mogelijk culturele contexten mogelijk te maken. Daarnaast stond ze mee aan de wieg van het OPEN Expertisecentrum voor Toegankelijke Media en Cultuur, dat de brug slaat tussen de praktijk en de academische wereld, en waar ze nog steeds coördinator van is.
Audio-watte?
“Audiodescriptie wordt in de traditionele vorm gezien als een vorm van vertalen”, legt Nina uit. “Een vorm van toegankelijkheid, waarin je beelden
eigenlijk gaat vertalen, omzetten naar woorden, ten behoeve van een persoon die blind of slechtziend is en het beeld niet kan zien van bijvoorbeeld een film, televisieserie, theaterstuk, museum, optocht, sportwedstrijd, of wat je ook kan bedenken.”
“Heel concreet betekent het dat er eigenlijk een extra stem, de vertelstem, wordt toegevoegd, die de belangrijkste visuele elementen beschrijft, tussen eventuele muziek, dialogen en geluid door, zodat je door alleen te luisteren, volledig kan volgen wat er gebeurt. Dat is dus een heel specifieke vorm van vertalen, want ze gaat van beelden naar woorden.”
Dat kan een heuse uitdaging zijn, want een film zit natuurlijk al vol met dialoog en muziek en bevat ook enorm veel visuele elementen die belangrijk kunnen zijn voor het verhaal.
“Je hebt meestal maar een paar seconden hier en daar om beschrijvingen toe te voegen, dus je moet heel bondig de meest essentiële zaken verwoorden, die een rijk innerlijk beeld oproepen.”
Evenwaardige beleving
‘Kunnen ze dan niet vragen aan vrienden of familie om de film uit te leggen?’, zou je misschien kunnen denken. Naast het feit dat zoiets praktisch onhaalbaar is – de drempel om telkens de vraag te stellen, laat staan de bereidheid van de omgeving om effectief te helpen – gaat dat ook uit van een verouderde visie op beperkingen.
Nina legt uit: “Het is geen probleem van het individu, het individu heeft op zich geen beperkingen. Er ontstaat pas een probleem, omdat de maatschappij niet is aangepast aan wie niet kan zien. Bioscopen zijn daar niet aan aangepast, omdat we uitgaan van de gemiddelde ziende bezoeker. Dus in die zin is het dan ook niet de ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid’ van die personen om dan maar vrienden en familie te vinden om dat op te lossen, maar is het ook iets waar we als maatschappij over moeten nadenken, dat we iedereen willen verwelkomen.”
“Dat komt echt neer op de nood om gelijkwaardig te kunnen deelnemen aan de samenleving. En de dingen die wij ook gewoon zouden doen, dat zij daar ook gewoon recht op hebben, en dat we er op zijn minst toch moeite voor proberen te doen, om dat te voorzien.”
Meer dan alleen tv
Naast haar academische prestaties, heeft Nina ook pionierswerk verricht om audiodescriptie in andere contexten dan televisie op te starten. Na haar masterscriptie over een live-AD-project in deSingel, waren ook organisaties als NTGent en Toneelhuis geïnteresseerd om de dienst aan te bieden bij (enkele van) hun voorstellingen. Ook hielp ze bij de opleiding van nieuwe audiobeschrijvers, om de dienst ook effectief te kunnen leveren. Af en toe schreef ze zelf ook nog mee. Later volgden ook dansvoorstellingen en zelfs opera, waar er intussen een vast AD-aanbod beschikbaar is. Tegenwoordig worden trouwens ook sommige sportwedstrijden met AD aangeboden.
Live-AD
Audiodescriptie in dergelijke contexten is dan wel voorbereid door de scriptschrijver, de beschrijvingen zelf moeten in real-time tijdens de voorstelling worden uitgesproken. Dan zit er bijvoorbeeld in een cabine met zicht op het podium iemand die live tussen de dialogen meepraat. De bezoekers krijgen dan een koptelefoon en via een draadloze verbinding kunnen ze de audiobeschrijvingen volgen.
Al zijn daar tegenwoordig ook andere oplossingen voor en wordt er geëxperimenteerd met vooraf opgenomen AD voor theater. Zo kunnen de AD-opnames bijvoorbeeld gekoppeld worden aan de boventiteling, die live uitgezonden of gecued worden, waarna de relevante stukjes AD ook telkens worden afgespeeld.
Via dergelijke technologische oplossingen kun je er ook voor zorgen dat de beschrijving elke avond mogelijk is – en blinde of slechtziende geïnteresseerden dus naar eender welke voorstelling kunnen komen i.p.v. alleen naar de enkele voorstellingen met AD.
Ervaar het vooral zelf
Tijdens deze aflevering van onze drempelvrije podcast kun je zélf ook de proef op de som nemen. We laten je namelijk een fragment horen van een film, eerst zonder audiodescriptie. Kun jij raden welke film het is? Of blijkt die audiodescriptie toch echt cruciaal te zijn? Ontdek het vooral zelf.
Meer weten over audiodescriptie? Stuur ons een mailtje
op hallo@live-ondertiteling.be en we helpen je graag verder.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe podcastafleveringen? Schrijf je dan in
via onderstaande knop. We beloven dat we je niet platspammen. ;)
Copyright © 2023 | Alle rechten voorbehouden